Frå bildekk til berekraftig flydrivstoff – ein norsk innovasjon med globalt potensial

Norsk teknologi gir nytt liv til gamle dekk 

I spissen for det norske teknologiselskapet Wastefront står Christian Hvamstad, som i 1998 reiste til University of Sunderland for å studere bedriftsøkonomi. Nesten tre tiår seinare er han tilbake, denne gongen for å byggje ein fabrikk som skal forvandle brukte bildekk til berekraftig flydrivstoff.  

– Eg hadde aldri høyrt om Sunderland før eg byrja å studere der. Men studiet opna auga mine for innovasjon og berekraftig næringsutvikling, fortel Hvamstad. 

Saman med medgründer Inge Berge, også han med bakgrunn frå norsk gjenvinningsindustri, utvikla han ei løysing som kombinerer resirkulering av bildekk med produksjon av høgkvalitets pyrolyseolje. Denne olja kan vidareforedlast til berekraftig flydrivstoff (SAF) og er eit lovande alternativ til fossilt brensel. 

Forsking i verdsklasse, med støtte frå Forskingsrådet 

Gjennom Eurostars-programmet i regi av Eureka-samarbeidet, fekk Wastefront 500 000 euro i støtte frå Forskingsrådet. Prosjektet, kalla HYFUEL, vart gjennomført i samarbeid med det svenske teknologiselskapet Hulteberg som utviklar katalysatorar for industrielle prosessar. 

Formålet var å forbetre pyrolyseprosessen slik at olja frå dekka kunne reinsast for svovel, eit stoff som i dag gjer det vanskeleg å bruke olje frå brukte dekk til flydrivstoff. Ved hjelp av katalyse med metall som kobolt, nikkel og molybden oppnådde forskarane ein metode som ikkje berre reduserer svovelinnhaldet, men som også er langt meir energieffektiv enn eksisterande alternativ. 

Resultatet er ein stabil, lågsvovel pyrolyseolje som no blir vurdert for godkjenning av ASTM, den internasjonale standardiseringsorganisasjonen for berekraftig flydrivstoff. 

Frå forskingsprosjekt til industriell omstilling 

Den første Wastefront-fabrikken i Sunderland er planlagd å starte produksjonen i 2026, og kan behandle opptil ti millionar brukte bildekk i året. Prosessen er designa for å vere sjølvgåande og energieffektiv: Overskotsgassane frå pyrolysa blir brukte til å drive prosessen sjølv. 

Fabrikken vil også skape over 100 arbeidsplassar i ein region som har vore prega av industriell nedbygging. Med lokalisering ved hamna på River Wear, blir bygd Wastefronts anlegg i eit område som tidlegare husa nokre av dei største skipsverfta i verda – og blir no eit symbol på grøn industriell revitalisering. 

Berekraft med global effekt 

Globalt finst det anslagsvis over fire milliardar utrangerte dekk i deponi eller på lager. Berre i Storbritannia vart det i 2023 eksportert over 400 000 tonn brukte dekk, ofte til land med svake miljøkrav, der dei blir brende under helsefarlege forhold. 

Wastefronts løysing gir eit konkret svar på dette problemet. Den resirkulerer verdifulle materiale som stål og karbon, reduserer avhengnaden av fossile ressursar, og bidreg til å gjere luftfarten grønare, ein sektor med strenge utsleppsmål. I EU og Storbritannia blir det no innført krav om at minst 2 prosent av flydrivstoffet skal vere berekraftig, med mål om 70 prosent innan 2050. 

Eit av dei største flyselskapa i Europa, International Airlines Group – eigar av mellom anna British Airways og Iberia – har allereie investert i Wastefront og signalisert stor etterspurnad etter produkta deira. For dei og resten av bransjen kan norsk teknologi bidra til å lukke gapet mellom tilbod og etterspurnad. 

Rolla til Forskingsrådet i det grøne skiftet 

Wastefronts gjennombrot hadde vore vanskelegare utan offentleg finansiert forsking. Støtta frå Forskingsrådet har vore viktig for å modne teknologien, validere prosessen og gjere overgangen frå forskingsprosjekt til industriell produksjon mogleg. 

Dette er eit tydeleg døme på korleis forskingsmidlar gir ringverknader langt utover teknologimiljøa. Her blir nye arbeidsplassar skapte, eksportmoglegheiter og grøne løysingar for ein global industri, samtidig som vi løyser eit miljøproblem som har vore oversett i fleire tiår.